Czym jest dyrektywa „ATEX”? Do czego się odnosi?
Dyrektywa ATEX to zbiór wymagań w zakresie budowy i działania urządzeń dopuszczonych do pracy w obszarach zagrożonych wybuchem. Wskazuje również ujednolicony sposób znakowania tych urządzeń i systemów ochronnych oraz procedury konieczne do zastosowania w strefach zagrożonych wybuchem, dotyczące oceny zgodności urządzeń z wymaganiami, zakres dokumentacji technicznej. Dyrektywa ATEX jest dokumentem Unii Europejskiej. W obecnym, obowiązującym kształcie to ATEX 2014/34/UE. W Polsce Dyrektywa ATEX weszła w życie wraz ze wstąpieniem do UE w 2004 roku.
Jaka jest główna przesłanka dyrektywy ATEX?
Celem zawartych w niej wymagań jest:
- zwiększenie bezpieczeństwa w strefach objętych ryzykiem wybuchu;
- eliminacja lub ograniczenie ryzyka spontanicznego zapłonu czy wybuchu w skutek użytkowania rożnych urządzeń w zagrożonej strefie;
- określenie jakie urządzenia – elektryczne jak i nieelektryczne – mogą być użytkowane w strefach z ryzykiem wybuchu.
Dyrektywa ATEX dotyka również problematyki oświetlenia w strefach zagrożonych wybuchem.
Jak definiujemy i dzielimy strefy zagrożone wybuchem?
Termin strefa zagrożona wybuchem odnosi się do występującej w danej otwartej lub zamkniętej przestrzeni atmosfery wybuchowej, czyli mieszaniny substancji palnych w postaci gazów, par, mgieł, pyłów z powietrzem. Zapłon w tej atmosferze powoduje natychmiastowe spalanie się mieszaniny. Wyróżniamy następujące grupy stref zagrożonych wybuchem:
Strefa 0 - obszar, w którym atmosfera wybuchowa stanowiąca mieszaninę powietrza z substancjami palnymi w formie gazu, pary lub mgły, utrzymuje się przez długi okres czasu (powyżej 1000 h/rok).
Strefa 1 - obszar, w którym atmosfera wybuchowa stanowiąca mieszaninę powietrza z substancjami palnymi w formie gazu, pary lub mgły, występuje czasowo (od 10 do 1000 h/rok).
Strefa 2 - obszar, w którym atmosfera wybuchowa stanowiąca mieszaninę powietrza z substancjami palnymi w formie gazu, pary lub mgły, występuje rzadko (do 10h/rok).
Strefa 20 – przestrzeń, w której mieszanina wybuchowych pyłów lub kurzu występuje często, lub cały czas podczas normalnej pracy.
Strefa 21 – przestrzeń, w której mieszanina wybuchowych pyłów lub kurzu występuje w czasie normalnej pracy przez mniej niż 1000 godzin w roku.
Strefa 22 – przestrzeń, w której mieszanina wybuchowych pyłów lub kurzu występuje w czasie normalnej pracy przez mniej niż 10 godzin w roku i trwa bardzo krótko.
Lampy z oznaczeniem ATEX – jak je odczytywać? Jaka jest ich rola?
Oświetlenie również wchodzi w zakres regulacji ATEX. Jest to wymóg, aby w obszarach sklasyfikowanych, jako zagrożone wybuchem, stosować źródła światła spełniające wymagania ATEX. Celem nadrzędnym jest zapewnienie ochrony zdrowia i życia. W razie kontroli Inspekcji Bezpieczeństwa i Higieny pracy, nie stosowanie odpowiednich opraw świetlnych, zgodnych z ATEX, może skutkować nałożeniem kar pieniężnych.
Lampy ledowe z normą ATEX są m.in. odporne na wysokie temperatury, odporne na wyładowania iskrowe, hermetyczne, z certyfikowaną szczelnością IP 65 i wyżej, o dużej żywotności świecenia.
Jak odczytywać oznaczenia lamp ATEX?
Urządzenia spełniające wymogi dyrektywy 94/9/EC otrzymują oznaczenie "Ex" i dodatkowe oznaczenia opisujące szczegółowo ich parametry i możliwości zastosowań. Poniżej przedstawiamy przykładowe informacje oznaczone na oświetleniu dedykowanym strefom wybuchowym, z normą ATEX.
Są one następujące:
1. Nazwa jednostki badawczej, dwie cyfry roku badania, symbol ATEX oraz numer przeprowadzonego badania.
2. Znak bezpieczeństwa przeciwwybuchowego "Ex".
3. Grupa urządzenia elektrycznego
o I - urządzenia i systemy ochronne przeznaczone do użytku w zakładach górniczych, w których występuje zagrożenie metanowe lub zagrożenie wybuchem pyłu węglowego
o II – urządzenia i systemy ochronne przeznaczone do użytku w miejscach zagrożonych występowaniem atmosfer wybuchowych innych niż zakłady górnicze.
4. Kategoria urządzenia
o 1 – do użytku w strefach 0 i 20
o 2 – do użytku w strefach 1 i 21
o 3 – do użytku w strefach 2 i 22
o M1 – dla górnictwa
o M2 – dla górnictwa
5. Obszar zastosowania
o G – atmosfery wybuchowe gazów i par lub mgieł cieczy palnych
o D – atmosfery wybuchowe pyłów
6. Bez nawiasu – aparatura montowana w strefie zagrożonej. Nawias – aparatura montowana poza strefą zagrożenia, posiadająca iskrobezpieczny obwód wejściowy Ex i.
7. Symbol wskazujący, że urządzenie odpowiada jednemu lub kilku rodzajom budowy przeciwwybuchowej spełniającym wymogi UE.
8. Symbole budowy przeciwwybuchowej
o d – osłona ognioszczelna
o e – budowa wzmocniona
o o – osłona olejowa
o p – osłona gazowa z nadciśnieniem
o q – osłona piaskowa
o m – hermetyzowanie masą izolacyjną
o i – wykonanie iskrobezpieczne, kategoria ia lub ib
9. Grupa wybuchowa
Gazy i opary podzielone są na cztery grupy: I (górnicza), IIA, IIB, IIC, w zależności od minimalnej ilości energii, która musi być wprowadzona do danego miejsca (w postaci płomienia, iskry, udaru, tarcia itp.), aby spowodować zapłon atmosfery wybuchowej. Grupa IIC zawiera gazy o najwyższym niebezpieczeństwie wybuchu, stąd urządzenie posiadające to oznaczenie spełnia najwyższe wymagania.
o I – metan w wyrobiskach podziemnych
o II – gazy i pary cieczy palnych, podział na podgrupy:
§ IIA – np. propan, butan, benzen, aceton, amoniak
§ IIB – np. etylen, eter, gaz koksowniczy, cyklopropan
§ IIC – np. wodór, acetylen, dwusiarczek węgla
10. Klasa temperaturowa
Łatwo palne gazy, pary i mgły podzielone zostały na klasy temperaturowe ze względu na ich samorzutną temperaturę zapłonu:
o T1 – temperatura maksymalna do 450°C
o T2 – temperatura maksymalna do 300°C
o T3 – temperatura maksymalna do 200°C
o T4 – temperatura maksymalna do 135°C
o T5 – temperatura maksymalna do 100°C
o T6 – temperatura maksymalna do 85°C
Zobacz także inne wpisy blogowe: